text background
H Παναγία η Μαρμαριώτισσα

Στον Ορλάνδο αναφέρεται ως Άγιοι Ανάργυροι ή Παναγία η Μαρμαριώτισσα. Είναι μια εκκλησία η οποία βρίσκεται στον αρχαίο δήμο της Φλύας, στην περιοχή του Κάτω Χαλανδρίου σήμερα. Πήρε το όνομα "Μαρμαριώτισσα" από τους τοίχους της οι οποίοι ήταν κατασκευασμένοι από Πεντελικό μάρμαρο. Χρονολογείται στην υστερορωμαϊκή - πρώιμη βυζαντινή περίοδο. Το οικοδόμημα αυτό φαίνεται πως ανήκε σε πλούσια οικογένεια της Φλύας ή ίσως στον Ηρώδη τον Αττικό, ο οποίος ήταν αρχαίος Αθηναίος που έγινε διάσημος λόγω του πλούτου του, της παιδείας του και των μεγάλων δωρεών του.
Αρχικά χτίστηκε για να χρησιμοποιηθεί ως πολυτελές ρωμαϊκό μαυσωλείο, δηλαδή ως ένα μαρμάρινο ταφικό οικοδόμημα μέσα στο  οποίο βρίσκονταν τάφοι επιφανών (διασήμων) πωλητών της εποχής. Διατηρήθηκε σχετικά καλά ως τις μέρες μας επειδή κατά τους χριστιανικού χρόνους μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό.
Ο ναός είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική.
Στον ναό δεν έχουν διατηρηθεί τοιχογραφίες από τη Βυζαντινή εποχή. Γενικότερα οι όποιες εικόνες είναι κομμάτια από την τοιχογραφία του 17ου αιώνα.
Χαρακτηριστικά του παρεκκλησίου της Παναγίας της Μαρμαριώτισσας: α) το πάτωμα βρισκόταν εξ αρχής μερικά μέτρα κάτω από το επίπεδο του εδάφους
β)  η θολωτή οροφή η οποία είναι πιο εμφανής από το εσωτερικό του ναού.

Πηγές:

Αρχαία ουτοπία 

Βυζαντινά Μνημεία Αττικής

Oρλάνδος, Μεσαιωνικά μνημεία της πεδιάδος των Αθηνών και των κλιτυών Υμηττού Πεντελικού, Πάρνηθος και Αιγάλεω, Αθήνα 1933 σελ. 201 - 202