Ορθογώνια Βασιλική
O τύπος προέρχεται από τους αρχαίους Έλληνες (έτσι χτίζονταν οι αρχαίοι ναοί). Παρελήφθηκε από τους Ρωμαίους και κατέληξε στους Χριστιανούς. Είναι ο παλαιότερος ρυθμός χριστιανικών Εκλησιών. Οι χριστιανικές βασιλικές, είναι μακρόστενα (επιμήκη) κτήρια που διαιρούνται εσωτερικά σε κλίτη (ένα, τρία πέντα επτά ή και εννέα). Το μεσαίο κλίτος ήταν το πιο ευρύχωρο και το υψηλότερο. Οι κίονες οι οποίοι χώριζαν τα κλίτη μεταξύ τους, από ανατολάς προς δυσμάς, δεν είχαν συνήθως ραβδώσεις και κατέληγαν σε περίτεχνα κορινθιακά κιονόκρανα, ενώ τα κενά μεταξύ των κιονοκράνων ενώνονταν συνήθως με τόξα. Πάνω από τα κλίτη σχηματίζονταν υπερώα τα οποία χρησιμοποιούνταν ως γυναικωνίτες
Στο ανατολικό μέρος του μεσαίου κλίτους βρισκόταν το ιερό Bήμα. Κίονες και καλυπτικές πλάκες χωρίζαν το ιερό βήμα από τον κυρίως ναό. Στο κέντρο του ιερού βήματος βρισκόταν η αγία Τράπεζα και πάνω από αυτή κείτονταν το κιβώριο, ένα θολωτό σκέπασμα, το οποίο στηρίζονταν σε τέσσερις κίονες. Πίσω από την αγία Τράπεζα βρισκόταν ο θρόνος του επισκόπου και εκατέρωθεν οι έδρες των πρεσβυτέρων (σύνθρονο). Από το ιερό βήμα υπήρχε πύλη, η οποία οδηγούσε προς την κρύπτη, όπου φυλάσσονταν τα λείψανα των μαρτύρων.
Ο κυρίως ναός ήταν ο χώρος των πιστών. Στη μέση βρισκόταν ο άμβωνας, από τον οποίον διαβάζονταν τα αναγνώσματα και γινόταν το θείο κήρυγμα.
Ο δυτικός χώρος πριν τον κυρίως ναό ονομάζονταν νάρθηκας, στον οποίο στέκονταν οι κατηχούμενοι και οι μετανοούντες.
Ο νάρθηκας επικοινωνούσε με τον κυρίως ναό με πόρτες που υπήρχαν στα μεσαία κλίτη. Βόρεια του νάρθηκα υπήρχε το Βαπτιστήριο, όπου υπήρχε σταυρωτή δεξαμενή για το βάπτισμα των ενηλίκων και νότια υπήρχε το Διακονικό.
Τέλος στον εξωτερικό χώρο, υπήρχε το αίθριο στο οποίο γινόταν κάποιες υπαίθριες τελετές. Εκεί υπήρχε λουτήρας και δεξαμενή με νερό, όπου καθαρίζονταν το ιερατείο και ο λαός. Δείγματα αυτού του τύπου είναι ο ναός της Αγίας Δύναμης (στην Ερμού), ο Αγιος Δημήτριος Λουμπαδιάρης, η Αγία Θέκλα (Σταυρός Αγ. Παρασκευής). Η πιο γνωστή Βασιλική όμως είναι ο Αγ. Δημήτριος στη Θεσσαλονίκη.
Βασιλική με Τρούλο
Ο ρυθμός Βασιλικής με Τρούλο, εμφανίστηκε τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Η παλαιο-χριστιανική βασιλική εμπλουτίστηκε με νέα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Σπουδαιότερη καινοτομία ήταν ο περιορισμός του μήκους του κτιρίου και κυρίως η προσθήκη τρούλου.
Πρόκειται για ένα οικοδόμημα που την ιδέα του οποίου συνέλαβαν και υλο-ποίησαν για πρώτη φορά οι μεγάλοι μικρασιάτες αρχιτέκτονες και μηχανικοί Ανθέ-μιου από τις Τράλλεις και Ισίδωρου από τη Μίλητο.
Αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτού του ρυθμού είναι ο περίφημος ναός της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος κτίστηκε από τον Ιουστινιανό τα έτη 531-537 μ.Χ. Σε αυτό το ρυθμό ανοίκει η Μητρόπολη των Αθηνών (που όμως δεν είναι Βυζαντινή εκκλήσία)
Εγγεγραμμένος Σταυροειδής με Tρούλο
Ο εγγεγραμμένος ναός σταυροειδής με τρούλο είναι ο αντιπροσωπευτικός βυζαντινός ρυθμός. Κύριο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτού του ρυθμού είναι ο σχηματισμός σταυρού εσωτερικά και εξωτερικά.
Εμφανίστηκε αρχικά στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα επικράτησε σε ολόκληρο τον βυζαντινό κόσμο. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 880. Ονομάστηκε Νέα Εκκλησία, διότι παρουσίαζε έναν καινούριο αρχιτεκτονικό τύπο.
πηγές:
